Speech en gedicht Dodenherdenking 2023

Speech burgemeester Bengevoord

- alleen het gesproken woord telt -

Vandaag en morgen staan we stil bij oorlog en vrijheid.
Wij herdenken en eren met respect alle burgers en militairen, die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord; zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog en de koloniale oorlog in Indonesië, als in oorlogssituaties en bij vredesoperaties daarna.

We are therefore very honoured with the presence of mister Les Creswell and his wife Doreen, as well as their daughter Ann and her husband James.
In our War Cemetry is buried Andrew Creswell, the brother of mister Lee Creswell. They have come from England on this special day to pay homage, as we do, to this beloved man who died for our freedom.

Sterven voor vrijheid.
Nog altijd sterven mensen voor vrijheid.
Niet ver hier vandaan, in Oekraïne, geven dappere mensen hun leven voor de vrijheid van anderen.
De gemeente Winterswijk neemt deel aan een Europees project, waarbij wij digitaal contact onderhouden met drie gemeenten in Oekraïne.
Zo hebben leerlingen van scholengemeenschap Schaersvoorde online contact met studiegenoten daar.
Ze proberen hen te steunen en te bemoedigen.

Onze jonge mensen mogen uitzicht hebben op een mooie toekomst. Ze hebben dat nodig om normaal te kunnen opgroeien.
Wij als ouderen moeten hen dat garanderen.
Wat is het dan mooi, als de leerlingen van Schaersvoorde andere jonge mensen kunnen laten merken, dat je de hoop op beter nooit mag verliezen.
Dat je mag blijven hopen op een goede afloop.

Want die komt er.

Dat heeft de Tweede Wereldoorlog ons laten zien.
Voor onze bevrijding lieten velen het leven.
Britse soldaten bevrijdden Winterswijk op 31 maart na een hevige tankslag in het Woold.
Sommigen moesten dat met de dood bekopen.
Wij eren hen en vandaag heel speciaal Andrew Creswell.
Daarmee spreken wij ons uit voor gerechtigheid, vrede en vrijheid.
We spreken ons uit tegen oorlog.
 
Zelf spreek ik ook regelmatig met de Oekraïense gemeenten Ik vroeg aan een burgemeester uit Oekraïne waar hij zich de hele dag mee bezighield.
“Ik begin de dag met een briefing over mogelijke bombardementen op onze stad.”

Zo’n bericht maakte me stil.
Hier leven wij onbekommerd.
Wij maken ons druk om allerlei kwesties en belangen, maar ons leven hangt daarmee niet aan een zijden draadje.
Plotseling voelde ik heel concreet wat mensen in ‘40-‘45 hebben moeten meemaken.

Ik denk aan onze 326 Joodse medeburgers, die door de nazi’s meedogenloos werden weggevoerd en vermoord.

Slechts een gering Joodse Winterswijkers keerden terug.
Hen werd niet alleen hun vrijheid, maar ook hun eigendommen ontnomen.
De nazi’s pakten in Winterswijk maar liefst 63 percelen van Joodse eigenaren af, nadat ze waren gedeporteerd of ondergedoken.
Huizen, bedrijven, landbouwgrond.
Hun bezit werd simpelweg doorverkocht aan particulieren.
 
Ik heb helaas moeten vaststellen, dat ook de gemeente Winterswijk daarbij een beschamende rol heeft gespeeld.
De gemeente eigende zich de synagoge toe.

Vorig jaar stelde de gemeenteraad als symbool 75.000 euro beschikbaar voor de instandhouding van de synagoge, de symbolisch de centrale ontmoetingsplek van de Joods Winterswijk.
Een oprecht gebaar jegens de Joodse gemeenschap.
Tegelijkertijd is het een helder signaal.
De overheid moet ieder mens beschermen en gelijk behandelen.

Met de bril van 2023 is het gemakkelijk om te oordelen.
We weten vast allemaal dat we aan de goede kant zouden staan.
Toch is dat lang niet allemaal gemakkelijk.
Winterswijk heeft de naam van een NSB dorp en met een NSB- burgemeester en een dominee van NSB-huize is dit misschien niet gek, maar daarnaast bracht Winterswijk naast de bekende Tante Riek, ook mensen als Henk Baarschers, Hendrik Bannink, Henk Beernink, Pieter Brittijn, Kees Kappers, Wim Koenen, Hendrik Mom en Gerrit Prinsen voort, die uiteindelijk hun verzet tegen de Duitsers met hun leven moesten bekopen en bruut zijn gefusilleerd.

Het is belangrijk om deze tijden te blijven herinneren en ervan te leren.

Samen met de Joodse gemeenschap in Winterswijk worden zogenaamde Stolpersteine geplaatst op plekken waar voor en in de Tweede Wereldoorlog Joodse Winterswijkers hebben gewoond en gewerkt.
Zichtbare tekens om de herinnering aan geliefde familieleden en medeburgers blijvend te laten zijn én om voor altijd nee te zeggen tegen racisme, haat, onderdrukking, populisme en geweld.

Zeker nu.
Wereldwijd is sprake van onderdrukking.
Vele vluchtelingen zoeken naar veiligheid en vrijheid.
Niet alleen mensen uit Oekraïne, maar ook mensen uit vele andere landen waar de medemenselijkheid onder druk staat.

Ook dichtbij moeten we nee zeggen.
Tegen digitale scheldpartijen, doodsbedreigingen, fake news, haatpreken, aanslagen en polarisatie.
Steeds vaker worden wij hiermee geconfronteerd.
Het tast onze vrijheid aan.
Groeperingen grijpen naar forse middelen om hun gelijk te krijgen, zijn nietsontziend om hun belangen te realiseren.

Ook hier is de vrijheid in het geding.

Meer dan ooit moeten we elkaar dus begrijpen en vasthouden.
Lokaal, landelijk en internationaal.

Gelukkig stralen wij in Europa eenheid uit.
Dat is ons anker voor bescherming van ons welzijn en onze welvaart, ons houvast om samen met elkaar mens te willen zijn.

Een stabiel en solidair Europa is een voorwaarde voor de vrijheid die wij nu ervaren.

Vrijheid is niet alleen recht hebben op wonen, werken en leven. Vrijheid is werken aan duurzaamheid voor mens, dier en natuur, want wij kunnen niet zonder elkaar.

Vrijheid is ook jezelf vrij maken voor de ander, zorgen dat de ander het goed heeft, zorgen dat de ander wordt gerespecteerd.

Je keihard blijven uitspreken tegen haat, racisme, ongelijkheid en antisemitisme.

Vrijheid is doen.
Vrijheid is laten.
Want vrijheid voor mij, betekent vrijheid voor de ander.

Gedicht Feline Konings

Ik zal nooit kunnen begrijpen
hoe het was geweest tijdens de angstaanjagende nachten,
toen het enige wat je kon doen was stilletjes afwachten.
Hopen dat er niet aan jouw deur werd geklopt,
dat het niet jouw beurt was of de beurt van een van jouw naasten om mee te gaan.

Ik zal nooit kunnen begrijpen
hoe kinderen van mijn leeftijd geleefd moeten hebben,
een jeugd vol angst, verdriet, verraad, maar vooral met geen vrijheid.
Geen vrijheid om buiten te spelen, geen vrijheid om met al hun vrienden te zijn.
Zonder vrolijkheid in hun leven, zonder voldoende eten op hun bord.

Ik zal nooit kunnen begrijpen
hoe het was geweest als je vocht aan de linie.
Wetende dat er een kleine kans was dat je jouw vrienden en familie ooit nog zou zien.
Zonder enig benul van de duur van die akelige nachtmerrie.
Hopende op een vrijheid die veel te lang op zich liet wachten.

De vrijheid die ik nu bewuster voel
met het besef hoeveel die heeft gekost.

Ik zal niets volledig kunnen begrijpen.
Wel kan ik twee minuten stil zijn, terwijl ik nadenk over alle mensen,
Alle mensen die hebben gevochten voor onze vrijheid,
Alle mensen die oorlog mee hebben gemaakt,

Alle mensen die langer stil moesten zijn dan twee minuten.